ԳՐԻԳՈՐ Գ ՊԱՀԼԱՎՈՒՆԻ

Գործունեությունը` Կրոնական գործիչ

Բնակավայրը` Հայաստան

Ծնվ. մոտ 1093թ., Տլուք գավառի Ծովք դղյակ:
Մահ. 1166թ, Հռոմկլա (Կիլիկիայում):

Ամենայն հայոց կաթողիկոս 1113-ից:

Հաջորդել է Բարսեղ Ա Անեցուն:

Ուսանել է Կիլիկիայի Սև լեռան Քեսունի Կարմիր վանքում (1105-16-ին՝ կաթողիկոսանիստ):

Պատանեկան տարիքում, Գրիգոր Բ Վկայասէրի կտակով, Բարսեղ Ա Անեցին նրան ձեռնադրել է եպիսկոպոս:

Օծվելով կաթողիկոս՝ շարունակել է Պահլավունի հայրապետների եկեղեցական քաղաքականությունը:

Պատճառաբանելով ԳՐԻԳՈՐ Գ ՊԱՀԼԱՎՈՒՆու երիտասարդ տարիքը՝ Պահլավունիների հակառակորդներն Աղթամարում հակաթոռ կաթողիկոս են ձեռնադրել Դավիթ Ա-ին՝ սկզբնավորելով Աղթամարի հակաթոռ կաթողիկոսությունը (1113-1895):

ԳՐԻԳՈՐ Գ ՊԱՀԼԱՎՈՒՆին կաթողիկոսական աթոռը Քեսունի Կարմիր վանքից 1116-ին տեղափոխել է Ծովք, իսկ 1149-ից՝ Հռոմկլա:

XII դ. 20-30-ական թթ. ԳՐԻԳՈՐ Գ ՊԱՀԼԱՎՈՒՆԻն բանակցություններ է սկսել բյուզանդական կայսր Հովհաննես II Կոմնենոսի հետ՝ փորձելով նրան հետ պահել Կիլիկիայի հայկական իշխանության և Հայ եկեղեցու դեմ ծրագրված գործողություններից:

Նամակագրական կապեր է ունեցել Ոնորիոս II, Իննոկենտիոս II և Եվգենիոս III պապերի հետ:

1139-41-ին մասնակցել է Հռոմի պապի Արևելք ուղարկած լեգատ (լիազոր ներկայացուցիչ) Ալբերիկ Օստրացու հրավիրած Անտիոքի և Երուսաղեմի եկեղեցական ժողովներին:

Այս ջանքերի շնորհիվ՝ Հռոմի եկեղեցին ԳՐԻԳՈՐ Գ ՊԱՀԼԱՎՈՒՆուն իր պաշտոնական գրություններում դիտել է որպես Արևելքում գործող քույր եկեղեցու առաջնորդ, առաջինը՝ հավասարազոր աթոռների շարքում:

ԳՐԻԳՈՐ Գ ՊԱՀԼԱՎՈՒՆուն հաջողվել է ամրապնդել կաթողիկոսական իշխանությունը բուն Հայաստանում և նրա սահմաններից դուրս՝ Եգիպտոսում, Բալկաններում, Փոքր Ասիայում և Ասորիքում:

1149-ից կրտսեր եղբոր՝ Ներսես Շնորհալու հետ ավելի շատ զբաղվել է Հայ եկեղեցու ներքին գործերով, պայքարել աղանդավոր, և պառակտող, միտումների դեմ:

Գահակալության վերջին տարիներին եկեղեցիների միության նպատակով բյուզանդական Մանուել I կայսեր հետ սկսել է բանակցություններ, որոնք շարունակվել են իրենից հետո:

ԳՐԻԳՈՐ Գ ՊԱՀԼԱՎՈՒՆին գրել է շարականներ, տաղեր:

Հետևելով Գրիգոր Բ Վկայասերին՝ թարգմանել կամ ուրիշներին է հանձնարարել վկայաբանությունների թարգմանությունը և կարգադրել, որ սրբերի նախատոնակներին եկեղեցիներում կարդացվեն նրանց վարքերը:

Նրան կոչել են Գրիգոր Փոքր Վկայասէր:

ԳՐԻԳՈՐ Գ ՊԱՀԼԱՎՈՒՆու հանձնարարությամբ է Սամվել Անեցին գրել իր «Հաւաքմունք ի գրոց պատմագրաց» ժամանակագրութունը, Ներսես Շնորհալին՝ իր մի շարք երկերը:

Կաթողիկոսական գահին ԳՐԻԳՈՐ Գ ՊԱՀԼԱՎՈՒՆուն հաջորդել է Ներսես Դ Կլայեցին (Ներսես Շնորհալի):

Գրակ.
Բոգոյան Ա., Հռոմի պապ Իննոկենտիոս Բ-ի թուղթը՝ ուղղված Հայոց կաթողիկոս Գրիգոր Գ Պահլավունուն, «էջմիածին», 1999, № 3: