ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ՉԱՄՈՒՌՃՅԱՆ ՍԵՐՈՎԲԵԻ

Գործունեությունը` Բանասեր

Բնակավայրը` Թուրքիա

Հրապարակախոս, եկեղեցական գործիչ, բանասեր, թարգմանիչ:

Ծնվ. 07.08.1801թ., Բուրսա:
Մահ. 24.06.1888թ., Կ. Պոլիս:

Սովորել է Արմաշի դպրեվանքում (1817-19):
Տիրապետել է 12 լեզվի:
1819-ից դասավանդել է Բուրսայում, զբաղվել թարգմանչական աշխատնքով:
1830-ին տեղափոխվել է Կ. Պոլիս:
1838-49-ին՝ Սկյուտարի ճեմարանի ուսուցիչ, ապա՝ տնօրեն:
1846-ին հիմնել և խմբագրել է «Հայաստան» թերթը,
1855-56-ին՝ «Զոհալ» հայատառ թուրքական հանդեսը, որը 1857-ից թարգմանաբար վերանվանվել է «Երևակ» և տպագրվել հայերեն:
Լինելով պահպանողական՝ ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ՉԱՄՈՒՌՃՅԱՆն հանդես է եկել հայ իրականության մեջ գոյություն ունեցող քաղաքական այլ հոսանքների, հատկապես սահմանադրական շարժման կողմնակիցների, «Մեղու» պարբերականի շուրջ համախմբված հայ գործիչների և Մ. Ղ. Նալբանդյանի դեմ:
ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ՉԱՄՈՒՌՃՅԱՆը պայքարել է նաև բողոքականության դեմ, մասնակցել հայ-հռոմեական եկեղեցիների դավանաբանական տարբերությունների քննարկումներին:
Հայ առաքելական և Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցիների դավանաբանական տարբերությանն է նվիրված ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ՉԱՄՈՒՌՃՅԱՆի «Իրաւախոհ» (հ. 1-3,1868-70) աշխատությունը:
1878-ից ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ՉԱՄՈՒՌՃՅԱՆն հեռացել է հրապարակախոսական գործունեությունից, գրել եկեղեց. ընդհանուր պատմություն (30 հ., ձեռագիրը պահվում է Երուսաղեմի մատենադարանում):
Ֆրանսերենից թարգմանել է վեպեր (ժ-ժ. Ռուսոյի «Հասարակական դաշինքը » և այլն), գրել հայերենի քերականության դասագիրք, կրոնաբարոյախոսական բազմաթիվ աշխատություններ:

Գրակ.
Մրմըրյան Հ.Գ., Տասնեւիններորդ դար եւ Յովհ. Պրուսացի Տէրոյենց, ԿՊ, 1908: