MUMTAZ MAHAL / ՄՈՒՄԹԱԶ ՄԱՀԱԼ

Գործունեությունը` Թագուհի

Բնակավայրը` Հնդկաստան

Մումթազ Մահալը (Հեղինեն) ծնվել է 1593 թվականին հնդկական արքունիքի հայազգի պաշտոնյա Ասաֆ խանի ընտանիքում:

Նրան անվանել են նաև Արջում անդ Բանո Բեգում:

Ստացել է ժամանակի հիմնարար կրթություն, ունեցել է կանացի նրբագեղություն, գեղեցկություն և եղել է բավականին նրբանկատ: Հոր ծառայության պատճառով մոտ է եղել հնդկական արքունիքին:

Թագաժառանգ Խուրամի խանը նրա հետ ամուսնանում է 1612 թվականին:

1627 թվականին թագաժառանգ Խուրամի խանը դառնում է Հնդկաստանի թագավոր:

Թագադրությունից հետո Խուրամի խանը անվանափոխվում և կոչվում է Շահ Ջահան:

Հնդկաստանի հայուհի թագուհի Մումթազ Մահալը իր մահկանացուն կնքել է երիտասարդ հասակում 1629 թվականին, Հնդկաստանի Բուրհան Նուրե բնակավայրում, ուր և հողին է հանձնվել: Սակայն, քիչ անց նրա աճյունը տեղափոխվել է Ագրա և հողին հանձնվել Ջամնա գետի ափին: Այստեղ թագավոր ամուսին Շահ Ջահանը նրա գերեզմանի վրա կառուցում է (1630-1652) աշխարհահռչակ մզկիթ-դամբարանը Թաջ Սահալը:

Հայերեն Թաջ Մահալ նշանակում է «Թագի պալատ»:
Բանաստեղծներն այն անվանում են «Մարդկային սիրո հուշարձան», նաև «Քարից կերտած պոեմ»:

Ճանաչված աշխարհագրագետ Կամսար Ավետիսյանը «Պատանի աշխարհագրագետ» գրքում (Երևան, 1985) գրում է, որ 1630 թվականին Մումթազ Մահալն ուղեկցում է թագավոր ամուսնուն պատերազմում, ռազմի դաշտում հիվանդանում է: Բժիշկներն անկարող են լինում փրկելու նրա կյանքը: Մահամերձ վիճակում նա ամուսնուն խնդրում է իր գերեզմանին կառուցել տաճար, որն արժանի լինի իրենց սիրուն:

Որոշ գիտնականներ հերքում են Մումթազ Մահալի հայուհի լինելու փաստը, ըստ նշված հեղինակի նրան շփոթելով մեծ մոնղոլների մի այլ թագուհու հետ, որն, իրոք, հայկական ծագում ուներ և, որին հեղինակները սիրել, հարգել և կոչել են Մարիամ Բեգում Մահիրա: