SMBAT XOJOYAN HAMBARZUMI / ՍՄԲԱՏ ԽՈՋՈՅԱՆ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄԻ

Գործունեությունը` Զինվորական գործիչ

Բնակավայրը` Հայաստան

Հետախույզ: Գեներալ-մայոր:

Ծնվ. 15.10.1903թ., գ. Աչաջուր, Իջևան:
Մահ. 1984թ. ք.Երևան:

Փայլուն տիրապետել է թուրքերեն լեզվին և բազմիցս գործուղվել է Անկարա` հույժ գաղտնի հետախուզական աշխատանքներ իրականացնելու համար:
1900-ականներին Ս. Խոջոյանը գործուղվում է Թուրքիայի մայրաքաղաք, հանձնարարական ստանում հետևել Մեջլիսի ազդեցիկ պատգամավոր Մահմուդ Շովկաթին, որը չափազանց նման էր Ս. Խոջոյանին ոչ միայն արտաքինով, այլև ձայնի տեմբրով:
Ս. Խոջոյանը երեք տարի շարունակ ուսումնասիրել է Շովկաթի բնավորության գծերը, արտահայտչամիջոցները, սիրելի և չսիրած կերակրատեսակները, գործընկերներին, բարեկամների և չարակամների շրջապատը և այլն:
Հետախուզության հաշվարկը կայանում էր նրանում, որ Շովկաթը անբուժելի հիվանդ է և նրան մնացել է ապրելու խիստ սահմանափակ ժամանակ:

Հատուկ ծրագրավորված գործողության արդյունքում, Սմբատ Խոջոյանը փոխարինում է Մահմուդ Շովկաթին ինչպես աշխատավայրում, այնպես էլ իր ընտանիքում: Նա կատարյալ նմանությամբ ելույթ էր ունենում թուրքական Մեջլիսում, այցելում էր հասարակ մահկանացուների համար անհասանելի օբյեկտներ և Մոսկվա էր ուղղարկում բացառիկ արեժաքավոր տեղեկություններ:

Շովկեթ-Խոջոյանը մասնակցել է թուրքիայի հերթական պառլամենտական ընտրություներին և հաղթանակ տարել. թուրք ընտրազանգավածն այնքան հրապուրված է եղել նրա հրետորական ունակություններով ու մեծ հասարակա-քաղաքական ակտիվությամբ, որ կասկած անգամ չի ունեցել խարդավանքի:

Կարճ ժամանակ անց գեներալ-մայոր Ս. Խոջոյանի կեղծարարությունը հայտնաբերում է Շովկաթի հայազգի թրքացված կինը, որի հայրը հրաշքով փրկվել էր 1915 թ-ի Մեծ եղեռնից:
Շատ շուտով Մահմուդ Շովկաթի հայազգի կինը ևս ամրագրվում է Սովետական Միության Պետական հետախուզության վարչությանը, որպես հետախույզ:

Տարիներ անց միայն թուրքական հակահետախուզական ուժերը մերկացնում են Խոջոյանի իսկությունը, սակայն խուսափելով հրապարակային խայտառակությունից` չէին բարձրաձայնում հայազգի հետախույզի մասին տեղեկությունը:

Հետախուզության կենտրոնական գրասենյակը երկու անհաջող փորձ է ձեռնարկում Խոջոյանին Եվրոպա տեղափոխելու համար: Ի վերջո, հետախույզը որոշում է լողանցել Արաքս գետը: Լողանցելիս թուրք զինվորները նկատում են հետախույզին և կրակ բացում նրա ուղղությամբ:
15 ժամ շարունակ Սմբատ Խոջոյանը գտնվել է ջրասուզված վիճակում` թթվածին ստանալով ցողունի միջոցով: Միայն ուշ գիշերը նա կարողանում է գետանցել ՀԽՍՀ ափը:

Մեծանուն հետախույզը մահացավ Երևանում` 1984թ-ին: