Թուրքական արխիվները ցույց են տալիս՝ Հայոց ցեղասպանությունը ծրագրված է եղել. Թաներ Աքչամ

Ամերիկյան Հարվարդի համալսարանում մեծ լսարան է հավաքվել՝ լսելու թուրք պրոֆեսոր Թաներ Աքչամի ելույթն իր վերջին գրքի վերաբերյալ, որ կոչվում է «Երիտթուրքերի հանցագործությունը մարդկության դեմ. Հայոց Ցեղասպանությունը և էթնիկ զտումները Օսմանյան կայսրությունում», հայտնում է Armenian Mirror Spectator-ը:

Աքչամը միակ թուրք գիտնականն է, որը հայագիտության ամբիոն է ղեկավարում (Քլարքի համալսարան, Վուսթեր, Մեծ Բրիտանիա) և Հայոց ցեղասպանությամբ զբաղվող այն քիչ գիտնականներից, որոնք ուսւոմնասիրում են թուրքական արխիվները:

Հարվարդում Աքչամը, «անհամեստ թվալու ռիսկով հանդերձ», իր գիրքը ներկայացրել է որպես «առաջինը՝ շատ առումներով»: Ըստ գիտնականի՝ Եղեռնի դեպքում 2 հարց կա՝ ի՞նչ է կատարվել և ինչո՞ւ: ««Ինչո՞ւ»-ի դեպքում «դեռ շատ ճանապարհ կա անցնելու», - նշել է նա:

Նրա վերջին գիրքը հիմնված է օսմանյան արխիվների 600 փաստաթղթերի վրա:
Աքչամը պատմել է, որ Թալեաթ փաշայի այրին 1982-ին տված հարցազրույցում (որը հրապարակվել է միայն 2010-ին) պատմել է, որ ամուսինը իրենց տանից հայերին բռնագաղթեցնելու մասին հեռագիր է ուղարկել:

Աքչամն ընդգծել է, որ 1912-1913թթ. Բալկանյան պատերազմներից հետո Օսմանյան կայսրությունը կորցրել էր իր եվրոպական տարածքների ավելի քան 80 և եվրոպական մասի բնակչության՝ 70 տոկոսը: Դրա հետևանքով հարյուր հազարավոր մուսուլմաններ Եվրոպայից գաղթել էին Անատոլիա՝ հայերի բնօրրանը:

Ըստ այդմ՝ 1913-ից Անատոլիայի ոչ մուսուլման բնակչությունն անվանվում էր «ուռուցք», որը պետք է հեռացվի: Ծրագրվել է, որ հայերը կազմելու են Անատոլիայի բնակչության 5-10 տոկոսը: Այդ նպատակով նաև հատուկ ուսումնասիրություններ են անցկացվել: Օրինակ Կեսարիայում արձանագրվել է 49,947 հայ, որոնց մեծ մասին աքսորել են Հալեպ, Դամասկոս և Մոսուլ՝ բուն նահանգում թողնելով 5 տոկոսին: 1916-ից հետո, ըստ գիտնականի, ևս 200 000 հայ է սպանվել սիրիական նահանգներում՝ կայսրության արևելյան նահանգներում 10 տոկոս հայ բնակչություն թողնելու նպատակով: Նա նշել է, որ իշխանությունները չէին սպասում, որ աքսորյալներից այդքան շատ մարդ ողջ կմնա:

Աքչամը խոսել է նաև 1916-ի հոկտեմբերի 7-ին Թալեաթի՝ Ջեմալին ուղղված նամակի մասին, որում խոսվում է Կիլիկիայի հայերից ազատվելու անհրաժեշտության մասին, քանի որ «նրանք այնքան կապված են այդ հողին, որ դա համարում են իրենց ժառանգության կենտրոնական մասը»:

Աքչամի գտած փաստաթղթերի թվում է Կրթության նախարարության ՆԳՆ-ին հղված 1915-ի հունիսի 26-ով թվագրվող նամակը, որում խոսվում է հայ երեխաների ճակատագրի մասին, որոնք «շուտով որբանալու են և որոնց պետք է ասիմիլացնել»:

Մյուս փաստաթուղը 1915-ի մարտի 1-ի փաստաթղթերն են, որոնցում իշխանությունները բացեիբաց խոսել են ցեղասպանության քաղաքականության մասին:

Ըստ գիտնականի՝ բոլոր նշված փաստաղթերը մատչելի են թուրքական արխիվներում:

Լուրեր Հայաստանից - Թերթ.am