ՊԱՏԿԵՐՆԵՐ

Հնագոյն, հին եւ միջնադարեան պատկերները նոյնպէս արտայայտում են արիական տիեզերակարգը:

Հնագոյն տիեզերակարգը, արիական Կենաց Ծառը պատկերուած է Արարատի թագաւորութեան (Ուրարտու) մի բարձրաքանդակում (Արծեկից): Այդտեղ Խոյը ամենաբարձրում է՝ Հուր տարերքում եւ Արէգակի ոլորտում, Ցուլը ամենացածրում է՝ Հող տարերքում եւ Արէգակի ոլորտում: Ցուլը ամէնացածրում է՝ Հող տարերքում եւ Լուսնի ոլորտում (այս հմմտ.՝ արիական տիեզերակարգը պատկերող որեւէ աղիւսակի հետ, բերուած մեր գրքի էջերում):



Մարդ-աստուածութիւնը այնպէս է կանգնած Կենաց Ծառի դիմաց, որ իր մարմին-ծառը համապատասխան դիրքում է (զի ինքը նույնպես խորհրդանշում է Կենաց Ծառը):

7-փողանի կանթեղը՝ գտնուած Մեծամօրից, եւ Մեծամօրի 7 աստիճանները նոյնպէս խորհրդանշում են 7 լուսատուները:



Արիական տիեզերական ծառը արտայայտող այս բրոնզէ թիթեղը պահւում է Հայաստանի պատմութեան պետական թանգարանում: Այն յայտնաբերել են Սեւանայ լճի ցամաքած տեղում (Լճաշէնի մօտ) Ք. ա. 2-րդ հազարամեակին պատկանող դամբարանադաշտերը պեղելիս (դրա հետ միասին յայտնաբերուել են նաեւ բազմաթիւ մետաղէ իրեր, զարդաքանդակներ, մարտակառքեր, աշխատանքի գործիքներ): Նմուշն ունի ջարդուածքներ, եւ ըստ հնագէտների եղել է այսպէս (տե՛ս բ).



Ինչպէս նկատել է աստղագէտ Բ. Թումանեանը, վերեւում ճառագայթող սկաւառակը խորհրդանշում է Արէգակը: Ներքեւում պատկերուած է երկիրը, իսկ նրա վերեւում 6 լուսատուները եւ Արէգակը: Լուսինը ամէնամօտն է երկրին: Աւելացնենք, որ մէջտեղում թիթեղը բաժանուած է 12 մասի: Ուրեմն առկ այ են երկիրն ու 7 լուսատուները (7 թուի խորհրդանիշերը), եւ 12 մասերը խորհրդանշում են տիեզերակարգի 12 միաւորները (12 կենդանակերպ, ամիս, ձայն եւ այլն):

Առանձին գտնուած է նաեւ երկրի նշանը.[71]:



Լճաշէնում գտնուած հազարաւոր տարիների հնութիւն ունեցող համակարգը (բրոնզէ թիթեղեայ օրինակը) առանց ընդհատուելու աւանդաբար հասել է մինչեւ միջնադար եւ արտացոլուել մանրանկ արչութեան մէջ (պարզ է, որ միջնադարեան մանրանկարիչը չի տեսել մեր ժամանակներում հայտնաբերուած հին օրինակը):



Վերի կուժը խորհրդանշում է Արեւը (հմմտ.՝ Յիսուս-Արեւ-անմահութեան աղբիւր-նաեւ Ջրհոս կենդանակերպ-Հուր տարերք):
Միջնադարեան մի մանրանկարում պատկերուած ջահն իր կառուցուածքով նման է Լճաշէնում գտնու ած բրոնզէ թիթեղեայ տիեզերական համակարգին:



Պատկերուած մոմակալը, որ գտնուել է Թոփրախ Կալեից, նոյնպ էս արտայայտում է Կենաց Ծառը: Ցածում երկիրն է, իսկ նրանից վեր 7 մասի բաժանումները խորհրդանշում են 7 լուսատուները: Երկրին վերաբերող նշանը նման է Լճաշէնում գտնուած բրոնզէ թիթեղի օրինակի նշանին:



Արէգակը վերեւում է, զի վերին մասում պէտք է վառուի մոմը, որը խորհրդանշում է Հուր տարերքը (կրակը) եւ Արէգակը (ճրագ): [106]: Ստորեւ տալիս ենք այլ պատկերներ միջնադարեան ձեռագրերից:



Ցածում երկիրն է, վերեւում 7 լուսատուներն են (6 ճիւղ + վերեւում Արէգակը = 7): 12 կլորակները խորհրդանշում են տիեզերակարգի 12 միաւորները:





ա) Կլորակները խորհրդանշում են երկնային մարմինները. ցածրում երկիրն է, նրանից վեր՝ 7 լուս ատուները, որոնցից վերեւինը Արեւն է:

բ) Ցածում՝ երկիր, երկրից վեր՝ 7 լուսատուներ, որոնցից վերեւինը Յիսուսն է՝ արդարութեան Արէգակը (իր մօր գրկում):