Ալեքսանդր Դյումա-հայրը Հայերի մասին

Հայը պահպանել է նահապետական բարքերը: Նրա համար Աբրահամն իր մահկանացուն է կնքքել երեկ, իսկ Հակոբը դեռ ողջ է: Հայրը ընտանիքի անվիճելի ղեկավարն է, նրանից հետո իշխանությունը պատկանում է ավագ որդուն, կրտսեր եղբայրները նրա սպասավորներն են… Բոլորն անվերապահորեն ենթարկվում են հոր անվիճելի և անողոք կամքին: Նրանք հազվադեպ են նստում հոր ներկայությամբ. դրա համար անհրաժեշտ է ոչ թե հոր հրավերը, այլ հրամանը:

Եթե այցելում է մեկի կողմից երաշխավորված կամ հարգանքի արժանի հյուր(հայի համար միևնույնն է), հայ օջախում սկսվում է տոնախմբություն. մորթում են ոչ թե հորթ, հիմա Հայաստանում հազվագյուտ է պատահում այդ կենդանին, այլ գառնուկ, վառում են բաղնիքը և բոլոր բարեկամներին հրավիրում ն խնջույքի…

Այսպիսին է հայկական կենցաղի արտաքին կողմը՝ ընդգծված տնտեսավարության հետ զարմանալի հակում դեպի կարգուկանոնը և մեծ խելահասություն առևտևտրական գործերում: Իսկ մյուս կողմը, որ մնացել է ստվերում ու պահանջում է ակներև ուսումնասիրում, հայ ազգին մերձեցնում է հրեաների հետ, որոնց հետ, ըստ ավանդության, նա կապված է պատմական հիշողություններով, որ սկիզբ են առնում աշխարհի ստեղծումից:

Ինչպես ենթադրում են հայաստանում էր գտնվում երկնային դրախտը: Հայաստանում իրենց սկիզբն էին առնում Երկիրը ոռոգող չորս նախապատմական գետերը: Հայաստանի բարձրագույն լեռան վրա հանգրվանեց տապանը: Հայաստանում սկսվեց ավերված աշխարհի վերակենդանացումը: Վերջապես Հայաստանում Նոյը տնկեց խաղողի այգի և առաջին անգամ փորձարկեց գինու զորությունը:

Հրեաների նման հայերը ցրված են, բայց ոչ թե ողջ աշխարհով մեկ, այլ միայն ամբողջ Ասիայում: Այնտեղ նրանք գտնվում են զանազան տիրապետությունների տակ, բայց մշտապես բռնապետական, միշտ այլադավան ու բարբարոսական, միշտ ղեկավարվող քմահաճույքով՝ կարգուկանոնի փոխարեն, կամայականությամբ՝ օրենքի փոխարեն:
Տեսնելով, որ հարստահարիչները միշտ ձգտում են խլել իրենց հարստությունը, հայերը սկսեցին այն թաքցնել:

Համոզվելով, որ անկեղծ խոսքը ոչնչի չի բերում կործանումից բացի, նրանք դարձան ինքնամփոփ:
Նրանք կյանքը վտանգի պիտի ենթարկեին, եթե շարունակեին երախտագիություն հանդես բերել երեկվա հավանավորի հանդեպ, որն այսօր եղել է շնորհազուրկ:
Հայի խոսքը համարյա միշտ ճիշտ է, նրա գործարքային ստորագրությունը գրեթե սուրբ է:
Հայերը իրենց հնազանդ և հեզաբարո բնավորությամբ հանդերձ, պատահում է, որ գող լինեն, երբեմն էլ՝ խարդախ, բայց գրեթե երբեք մարդասպան: